بحران آب در آذربایجان‌غربی؛ خشکسالی و ضرورت تغییر الگوی مصرف
آذربایجان‌غربی در حالی یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی خود را پشت سر می‌گذارد که سدهای استان با کاهش چشمگیر حجم ذخایر مواجه‌اند و سهم آب کشاورزی در بسیاری از مناطق به حداقل رسیده است.
به گزارش پایگاه خبری اقتصاد مشارکتی/طی سال‌های اخیر با پدیده خشکسالی گسترده و کم‌سابقه‌ای مواجه بوده که تأثیرات عمیقی بر منابع آب سطحی و زیرزمینی، کشاورزی، تأمین آب شرب و توسعه پایدار منطقه گذاشته است.
کاهش شدید بارندگی در سال آبی جاری (۱۴۰۴–۱۴۰۳) به میزان ۲۸۳.۴ میلی‌متر، معادل ۳۲ درصد کمتر از سال گذشته و ۱۸.۱ درصد کمتر از میانگین بلندمدت، نشان‌دهنده وضعیت بحرانی اقلیم منطقه است.
این کاهش بارش در کنار تداوم خشکسالی‌های سال‌های گذشته، منجر به کاهش محسوس در حجم ذخایر سدها، افت سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش شدید آبدهی رودخانه‌ها شده است؛ در چنین شرایطی، تأمین آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعت با چالش‌های جدی روبه‌رو شده و نیازمند مدیریت هوشمند، مشارکت بین‌بخشی و همکاری مؤثر نهادهای ذی‌ربط است.
کاهش بارندگی در سال آبی جاری
مجید رستگاری، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در این خصوص گفت: وضعیت بارندگی در سال آبی جاری از ابتدای مهر سال گذشته تا ۲۱ تیر امسال، به‌طور متوسط ۲۸۳.۴ میلی‌متر ثبت شده که نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد و نسبت به میانگین بلندمدت ۱۸.۱ درصد کاهش داشته است.
کاهش ۳۶ درصدی حجم آب در سدهای آذربایجان غربی
وی با اشاره به وضعیت ذخایر سدهای استان افزود: در حال حاضر، حجم ذخیره مخازن ۱۴ سد در حال بهره‌برداری، ۸۰۳ میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۳۶ درصد کاهش نشان می‌دهد.
رستگاری ادامه داد: کسری مخزن تجمعی آبخوانها در اردیبهشت‌ماه امسال به منفی ۱۱۵۲ میلیون مترمکعب رسیده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته منفی ۴۸ میلیون مترمکعب کسری مخازن آبخوانها افزایش یافته است.
انسداد ۱۰۳ حلقه چاه غیر مجاز در ۳ ماهه اول امسال
وی افزود: در راستای حفاظت از منابع آب، طی سه‌ماهه ابتدایی سال، ۱۰۳ حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و مسلوب‌المنفعه شده، ۱۲۲ کنتور هوشمند نصب شده و ۶۷۴ مورد بازدید توسط اکیپ‌های گشت و بازرسی انجام شده است. همچنین با همکاری نیروی انتظامی، ۵ دستگاه حفاری غیرمجاز توقیف شده است.
افت آبدهی رودخانه‌ها
رستگاری از کاهش ۶۲ درصدی آب ورودی به دشت‌های استان نسبت به سال گذشته و ۷۱ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت خبر داد و گفت: وضعیت آبدهی رودخانه‌های منطقه به شدت افت کرده و این خود زنگ خطری جدی برای تداوم فعالیت‌های کشاورزی است.
وی با اشاره به پروژه‌های عمرانی افزود: پروژه‌هایی نظیر شبکه‌های آبیاری کرم‌آباد، سیلوه و غازان در حال اجراست و چندین ایستگاه پمپاژ به بهره‌برداری رسیده است. اما متأسفانه به‌جز پروژه‌های مرزی، اکثر طرح‌ها به دلیل کمبود اعتبار پیشرفت چندانی نداشته‌اند.
عدم آبیاری برخی اراضی بدلیل کم آبی
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان با بیان اینکه در بخش آبیاری، ۷۳ هزار هکتار از اراضی استان آبیاری شده که تنها ۴۰ درصد از کل اراضی قابل آبیاری است، گفت: برخی شهرستان‌ها مانند شاهین‌دژ، میاندوآب و مهاباد در سه‌ماهه ابتدایی سال به‌دلیل نبود آب، آبیاری نشده‌اند.
رستگاری مهم‌ترین دغدغه شرکت را تأمین پایدار آب شرب عنوان کرد و گفت: در شرایطی که منابع آبی سدها کاهش شدیدی داشته‌اند، تأمین مصارف کشاورزی در برخی مناطق کاهش یافته یا حتی متوقف شده است.
وی تصریح کرد: در حوزه اطلاع‌رسانی، وی از اجرای طرح “داناب” در مدارس و آموزش به معلمان و دانش‌آموزان خبر داد و تأکید کرد که سطح آگاهی عمومی نسبت به بحران آب، متوسط به بالاست، اما هنوز نیازمند مشارکت بیشتر مردم و کشاورزان هستیم.
رستگاری، خواستار همکاری جدی‌تر نهادهایی چون جهاد کشاورزی، صداوسیما، استانداری و سایر ارگان‌ها شد و گفت: حدود ۹۳ درصد منابع آب تجدیدپذیر در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که بسیاری از اراضی فاقد حقابه، به باغات تبدیل شده‌اند. این روند اگر اصلاح نشود، امنیت آبی استان به‌طور جدی تهدید خواهد شد.
کاهش بارندگی، افت شدید ذخایر سدها و منابع زیرزمینی، کاهش آبدهی رودخانه‌ها و عدم توازن در مصرف آب، همه نشان‌دهنده بحرانی ساختاری است که تداوم آن می‌تواند پیامدهای جدی برای امنیت غذایی، توسعه اقتصادی و پایداری زیست‌محیطی استان به‌همراه داشته باشد.
