چشم انداز اقتصادی استان آذربایجان غربی ، فرصتها و چالشها
✍️رضا ایمانپور/ کارشناس اقتصادی
استان آذربایجان غربی، به عنوان یکی از قطب های اقتصادی غرب کشور، با وجود پتانسیل های بالای کشاورزی، صنعتی و موقعیت استراتژیک مرزی، همچنان با چالش های جدی مانند کم آبی، بیکاری و محدودیت های ناشی از تحریم ها دست و پنجه نرم میکند. کارشناسان معتقدند سرمایه گذاری در احیای محیط زیست و توسعه زیرساخت ها میتواند این استان را به موتور محرک اقتصاد منطقه تبدیل کند.
از کشاورزی تا کریدور ترانزیتی آذربایجان غربی با تولید بیش از ۱۵ درصد گندم کشور و جایگاه برتر در تولید سیب و انگور، سهم قابل توجهی در امنیت غذایی ایران دارد. مراتع غنی این استان نیز پایه گذار صنعت دامپروری و تولید لبنیات است. در بخش صنعت، معادن سنگهای تزئینی مانند تراورتن در شهرستانهای خوی و مهاباد، همراه با شهرکهای صنعتی ارومیه و خوی، نقش مهمی در اشتغال زایی و صادرات ایفا میکنند.
موقعیت مرزی این استان، به ویژه مرزهای بازرگان (ترکیه) و سرو (عراق)، آن را به دروازه تجاری ایران به اروپا و خاورمیانه تبدیل کرده است. بر اساس آمار گمرک ایران، حجم مبادلات مرزی این استان در نیمه اول سال ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۲ درصد رشد داشته است.
همچنین، جاذبه های گردشگری نظیر دریاچه ارومیه که در سالهای اخیر روند احیای آن آغاز شده، و کلیسای تاریخی قره کلیسا (میراث جهانی یونسکو)، فرصتی طلایی برای توسعه صنعت توریسم فراهم آورده اند.
کم آبی، بیکاری و تحریم ها با وجود مزیت ها، استان آذربایجان غربی با چالش های ساختاری رو به روست. کاهش منابع آبی و خشکسالی های پیاپی، به ویژه در حوضه دریاچه ارومیه، خسارات سنگینی به بخش کشاورزی وارد کرده است. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اخیراً اعلام کرد: «خشکسالی امسال موجب کاهش ۳۰ درصدی تولید گندم در برخی شهرستانها شده است.
نرخ بیکاری نیز به ویژه در مناطق روستایی نگران کننده است. بر اساس داده های مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در شهرستانهای پیرانشهر و اشنویه به ۲۰ درصد میرسد. جوانان تحصیل کرده، جذب بازار کار نامناسب یا مشاغل کاذب میشوند.
تحریم های بین المللی و نوسانات نرخ ارز نیز مبادلات مرزی با ترکیه و عراق را تحت تأثیر قرار داده است. تاجری از مرز بازرگان به خبرنگار ما گفت:امسال حجم صادرات به ترکیه ۴۰ درصد کاهش یافته؛ خریداران خارجی به دلیل مشکلات بانکی نمیتوانند پرداختها را انجام دهند.
سرمایه گذاری یا فرصت سوزی؟
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که آینده اقتصادی آذربایجان غربی به حل چالشهای زیست محیطی و توسعه زیرساخت ها گره خورده است. اقتصاددان دانشگاه ارومیه، میگوید: احیای دریاچه ارومیه نه تنها کشاورزی را نجات میدهد، بلکه گردشگری را رونق می بخشد. همچنین، تکمیل کریدور ریلی شمال-جنوب، موقعیت ترانزیتی استان را به طور چشمگیری ارتقا خواهد داد.
از سوی دیگر، استاندار آذربایجان غربی در مصاحب های خبری از برنامه های جدید برای جذب سرمایه گذاری در بخشهای فناوری و صنایع تبدیلی کشاورزی خبر داد و تأکید کرد: حمایت از استارت آپ ها و صنایع نوین، راهکاری کلیدی برای ایجاد اشتغال پایدار است.
آذربایجان غربی در تقاطع فرصتها و تهدیدها ایستاده است. موفقیت این استان در تبدیل چالشها به فرصت، نه تنها اقتصاد محلی را متحول میکند، بلکه میتواند الگویی برای توسعه منطقه ای در شرایط تحریم باشد. بااین حال، عبور از این مسیر دشوار، نیازمند عزم ملی و همکاری بین المللی است.
