سرمایه‌گذاری درمجموعه میراث جهانی گردشگری تخت سلیمان: فرصت‌ها و چالش‌ها
✍️محمدعلی خالق نژاد
توسل به آموزه های دینی «حبّ‌الوطن من الایمان»، برآنم داشت تا درحد وسع قلم و در سطور آتی به نگین تاریخی ؛ و سحرانگیز انگیز شهرستان تکاب که محل تولد و اقامت راقم این نوشتار است، یعنی «مجموعه آثار باستانی تخت سلیمان ولزوم سرمایه گذاری در این آثار کهن وباستانی بپردازم تا چه مقبول افتد وچه در نظرآید .
شهرستان تکاب در جنوب استان آذربایجان غربی، با دارا بودن مجموعه باستانی بی‌نظیر ومنحصر بفرد تخت سلیمان، به عنوان یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های تمدن تاریخی و طبیعی ایران شناخته می‌شود. که در سال ۲۰۰۳میلادی و۱۳۸۲هجری شمسی به عنوان چهارمین اثر جهانی در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه که شامل آتشکده ساسانی یا آتشکده آذرگشنسب ، دریاچه مقدس که چون نگینی فیروزه ای در وسط مجموعه جا خوش کرده و دیگر ابنیه وآثار تاریخی ارزشمند من جمله کوه افسانه ای زندان سلیمان که به زندان دیو نیز معروف است، مجموعه چشمه های آب گرم در پایین دست کوه زندان که خاصیت درمانی نیز دارد، کوه ۳۳۳۵متری بلقیس که به (بالقز )یاهاچاداغ ) نیز معروف است وطبیعتی سرسبزو دلنوازدارد نه تنها ازجنبه طبیعی، فرهنگی و میراثی، بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه‌های مختلف می‌باشد.
سرمایه‌گذاری در مجموعه تاریخی ، باستانی تخت سلیمان، با وجود جذابیت‌های بالقوه فراوان، نیازمند توجه اساسی به برخی چالش‌های کلیدی است من جمله:
۱. شرایط آب‌وهوایی و دسترسی
– آب‌وهوای سخت: زمستان‌های بسیار سرد و بارش‌های سنگین بر فعالیت‌های گردشگری و ساخت‌وساز تأثیر می‌گذارد.
– دورافتادگی منطقه: موقعیت جغرافیایی مجموعه تاریخی تخت سلیمان و نبود راه‌های ارتباطی ومواصلاتی مناسب واستاندارد که دسترسی گردشگران داخلی وخارجی را در فصول مختلف سال با مخاطرات و محدودیت‌هایی مواجه می‌کند گفتنی است که این مورد در سال‌های اخیر تا حدی در دستور کار و مورد توجه مسئولین محلی، منطقه‌ای وملی قرار گرفته‌و گویا عزم واراده ای جدّی برای مرتفع نمودن برخی از مشکلات محورهای مواصلاتی منتهی به این منطقه ایجاد شده است .
۲. محدودیت‌های میراث جهانی
– حفظ اصالت تاریخی: هرگونه توسعه یا ساخت‌وساز باید تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ومطابق با استانداردها وپروتکل های سازمان یونسکو صورت پذیرد .
– ممنوعیت‌های ساختاری: استفاده از مصالح سنتی و حفظ چشم‌انداز طبیعی منطقه الزامی است.
۳. کمبود زیرساخت‌های گردشگری
– ضعف خدمات اقامتی: محدودیت هتل‌ها و اقامتگاه‌های استاندارد، واقامتگاههای بومگردی به‌ویژه برای گردشگران خارجی.
– مشکلات حمل‌ونقل: ناوگان حمل‌ونقل عمومی ضعیف و کمبود امکاناتی مانند پارکینگ و سرویس‌های بهداشتی که بخشی از این مسائل در سال‌های اخیر با همّت مسئولین امر تا حدود زیادی مرتفع گردیده .
۴. چالش‌های مالی و بازگشت سرمایه
– سرمایه‌گذاری اولیه بالا: هزینه‌های توسعه زیرساخت‌ها و تبلیغات ممکن است برای سرمایه‌گذاران خرد سنگین باشد.
– فصلی بودن درآمد: گردشگری در این منطقه عمدتاً در ماه‌های گرم سال رونق دارد و در زمستان با کاهش چشمگیرگردشگر مواجه می‌شود.
۵. الزامات حفاظت از آثار وابنیه تاریخی
– حساسیت مرمت: هرگونه دخل‌وتصرف در بناهای تاریخی باید با دقت و تحت نظارت متخصصان مورد تایید وزارت میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری صورت پذیرد .
– امنیت بازدیدکنندگان: برخی نقاط، مانند کوه زندان سلیمان، دریاچه بزرگ داخل محوطه مجموعه میراث جهانی تخت سلیمان به دلیل خطرات طبیعی نیاز به ایمن‌سازی دارند.
از آنجایی که گفته شده گردشگری وتوریسم نوعی “صنعت پاک” است که می تواند به افزایش اشتغال و در آمد زایی منجر شود بر همین مبنا در ادامه به برخی از فرصت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری خرد و کلان در مجموعه باستانی تخت سلیمان اشارتی می شود:
الف. سرمایه‌گذاری‌های خرد (مقیاس کوچک)
1. صنایع دستی و سوغات محلی
– تولید و فروش صنایع دستی مرتبط با تاریخ تخت سلیمان (مانند مجسمه‌های کوچک، نقاشی‌های سنتی، زیورآلات الهام‌گرفته از آثار باستانی).
– بسته‌بندی و فروش گیاهان دارویی محلی یا محصولات کشاورزی ودامپروری منطقه (مانند عسل، گردو، بادام، سیب و…).
که این امر لزوم سرمایه گذاری برای ایجاد بازارچه های مخصوص در جوار مجموعه که اشتغال زایی ومحلی برای درآمد می باشد را اجتناب ناپذیر می نماید .
2. خدمات توریستی وگردشگری
– راه‌اندازی اقامتگاه‌های بومگردی در شهر جدید تخت سلیمان یا اطراف آن .
– اجاره دوچرخه یا اسب برای گشت‌وگذار در محوطه تاریخی.
– راه‌اندازی کافه‌های سنتی یا رستوران‌های محلی با غذاهای آذری.
3. کشاورزی و دامداری
– کشت گیاهان دارویی (گل محمدی، زعفران، بابونه و…) که با آب‌وهوای منطقه سازگاری دارند .
– پرورش دام و طیور یا زنبورداری که به علت طبیعت بکر وآب وهوای سالم برای اشتغال ودرآمد زایی مفید می باشد .
۳-اترژی های تجدید پذیر
– سرمایه گذاری روی نیروهای خورشیدی یا بادی با مد نظر قرار دادن پتانسیل آفتابی و بادی منطقه.
معادن و صنایع وابسته
– با امعان نظر به اینکه تکاب دارای انواع معادن از قبیل طلا، مس و سنگ‌های تزئینی است؛ سرمایه‌گذاری در استخراج یا فرآوری این مواداز طریق ایجادکارگاههای طلاسازی ، بازارچه های طلا وجواهرات، شهرک تخصصی سنگ که بامد نظر قرار دادن کثرت معادن در تکاب ضرورتی اجتناب ناپذیر بوده که در صورت تحقق می‌تواندبا جلوگيري از پدیده خام فروشی وهمچنین ایجاد اشتغال مولد وپایدار سودآوربوده ونیز از پدیده مهاجرت بی رویه جوانان جویای کار نیز جلوگیری به عمل آید .
نکات کلیدی برای سرمایه‌گذاری موفق در تخت سلیمان
گفته شد که مجموعه جهانی تخت سلیمان به‌عنوان چهارمین اثر ثبت‌شده جهانی در یونسکو تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد. بنابراین، هرگونه فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری باید با استانداردهاوپروتکل های این سازمان سازگار باشد. این شامل استفاده از مصالح سازگار با معماری تاریخی، حفظ چشم‌انداز طبیعی، و رعایت محدودیت‌های ساخت‌وساز است. همچنین، همکاری با کارشناسان وزارت میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری می‌تواند به بهینه‌سازی پروژه کمک کند تا هم از حمایت قانونی برخوردار بوده و هم برای گردشگران جذابیت ایجاد کند .
برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، استفاده از ابزارهای دیجیتال امری ضروری وحیاتی است. به عنوان نمونه ایجاد یک وب‌سایت اختصاصی با تصاویر باکیفیت، توضیحات جامع وکامل درباره جاذبه‌های منطقه، و پیشنهادات ویژه مثل تورهای محلی می‌تواند به افزایش بازدیدکنندگان کمک کند. حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوای ویدیویی، همکاری با چهره‌های شناخته‌شده و پرطرفدار فضای مجازی در ارتباط با سفر و گردشگری و استفاده از تبلیغات دیجیتال هدفمند باعث جلب توجه گروه‌های مختلف گردشگران داخلی وخارجی خواهد شد. همچنین، تهیه بسته‌های سفر شامل اقامت، غذاهای محلی، و برنامه‌های فرهنگی متنوع می‌تواند تجربه‌ای غنی‌تر برای گردشگران فراهم سازد.
سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی اغلب با حمایت‌های دولتی همراه می باشد . برخی طرح‌ها مانند اقامتگاه‌های بومگردی، مراکز فرهنگی، و کارگاه‌های صنایع‌دستی ممکن است واجد شرایط دریافت وام‌های کم‌بهره یا معافیت‌های مالیاتی شوند. تعامل با نهادهای مرتبط، تهیه طرح‌های توجیهی دقیق، و ارائه پروژه‌های توسعه پایدار می‌تواند شانس دریافت این حمایت‌ها را افزایش دهد. همچنین، مشارکت در برنامه‌های دولتی مانند جشنواره‌های فرهنگی یا رویدادهای ملی و تاریخی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و افزایش اعتبار کسب‌وکار کمک نماید .
پس باید اذعان نمود سرمایه‌گذاری در چنین منطقه‌ای نه‌تنها یک فرصت اقتصادی است بلکه می‌تواند تأثیر فرهنگی و اجتماعی به سزایی نیز در پی داشته باشد.
با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری با نهادهای دولتی، سمن ها وNGOها می‌توان چالش‌هایی که در ابتدای نوشتارآمد را به فرصت تبدیل کرد. سرمایه‌گذاری در مجموعه باستانی تخت سلیمان نه‌تنها سود اقتصادی، بلکه «حفظ هویت تاریخی ایران» را به همراه دارد. توسعه پایدار ومتوازن این منطقه نیازمند «تعادل بین گردشگری، حفاظت از میراث فرهنگی و رونق اقتصادی» است٪
